Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Για πολλούς, αν όχι για τους περισσότερους από τους ορθοδόξους χριστιανούς. η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελείται από ένα περιορισμένο αριθμό από τυπικούς κανόνες και διατάξεις, όπου κυρίως επικρατεί το αρνητικό στοιχείο, όπως είναι: αποχή από ορισμένα φαγητά, απαγόρευση της ψυχαγωγίας, του χορού και ίσως κάθε θεάματος. Σε τέτοιο δε βαθμό είναι η αποξένωσή μας από το πραγματικό πνεύμα της Εκκλησίας, ώστε μας είναι αδύνατο να καταλάβουμε ότι υπάρχει <<κάτι άλλο>> στη Μ. Σαρακοστή - κάτι χωρίς το οποίο όλες αυτές οι διατάξεις χάνουν πολύ από το νόημά τους. Αυτό το <<κάτι άλλο>> μπορούμε θαυμάσια να το περιγράψουμε σαν μιά <<ατμόσφαιρα>>, σαν ένα <<κλίμα>> μέσα στο οποίο μπαίνει κανείς, και πάνω απ' όλα σαν μιά κατάσταση του νου, της ψυχής και του πνεύματος η οποία για επτά εβδομάδες διαπερνά ολόκληρη τη ζωή μας.
Ας τονίσουμε ακόμα μια φορά ότι ο σκοπός της Μ. Σαρακοστής δεν είναι να μας επιβάλει πιεστικά μερικές τυπικές υποχρεώσεις, αλλά να <<μαλακώσει>> τη καρδιά μας τόσο ώστε να μπορεί ν' ανοιχτεί στις πραγματικότητες του πνεύματος, ν' αποκτήσει την εμπειρία της κρυμμένης <<δίψας και πείνας>> για επικοινωνία με το Θεό.
Αυτή η <<ατμόσφαιρα>> της Μ. Σαρακοστής, αυτή η ανεπανάληπτη <<κατάσταση του νου>> δημιουργείται βασικά με τη λατρεία, με τις ποικίλες εναλλαγές που παρουσιάζονται στη λειτουργική ζωή αυτής της περιόδου. Χωρίς υπερβολή οι ιεροί υμνογράφοι , που συνέθεσαν τους ύμνους του Τριωδίου και οι οποίοι λίγο λίγο οργάνωσαν τη γενική δομή για όλες τις ακολουθίες της Μ. Σαρακοστής, οι οποίοι στόλισαν τη λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων με μια ειδική ομορφιά που τόσο της ταιριάζει, διαθέτουν μια θαυμαστή κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής. Αυτοί πραγματικά ήξεραν τη τέχνη της μετάνοιας και, κάθε χρόνο στη διάρκεια της Μ. Σαρακοστής, κάνουν αυτή τη τέχνη προσιτή σε όποιο από μας έχει αυτιά για ν' ακούει και μάτια για να βλέπει. (σ.36-7)
Ανάμεσα στους ύμνους της Μ. Σαρακοστής μια σύντομη προσευχή λέγεται δύο φορές στο τέλος κάθε ακολουθίας από Δευτέρα έως Παρασκευή, (τα Σαββατοκύριακα δεν έχουν το τυπικό της Σαρακοστής).
Αποδίδεται σ' ένα από τους μεγάλους δασκάλους της πνευματικής ζωής, τον Άγιο Εφραίμ το Σύρο. Να το κείμενο (σε μετάφραση):
Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργίας φιλαρχίας, και αργολογίας μη μου δώσεις. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης, χάρισέ μου στο δούλο σου. Ναι Κύριε Βασιλεύ, δώρησαι να βλέπω τα πταίσματά μου και να μη κατακρίνω τον αδελφό μου, γιατί είσαι ευλογημένος σ' όλους του αιώνες. Αμήν.
Κατέχει μια τόσο σημαντική θέση στην όλη λατρεία της Μ. Σαρακοστής, αυτή η προσευχή του Αγίου Εφραίμ, γατί απαριθμεί μ' ένα μοναδικό τρόπο, όλα τα αρνητικά και τα θετικά στοιχεία της μετανοίας. (σ.39-40)
Στην αρχή της Μ. Σαρακοστής, σαν εγκαίνια, έχουμε τον Μεγάλο Κανόνα του αγίου Ανδρέα της Κρήτης. Διαβάζεται χωρισμένος σε τέσσερα μέρη στο Μεγάλο Απόδειπνο τα απογεύματα των πρώτων ημερών της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών.
Είναι ένας θρήνος μετάνοιας που μας μεταφέρει στο βάθος και στο πεδίο δράσης της αμαρτίας, κλονίζοντας τη ψυχή μας με την απόγνωση, τη μετάνοια και την ελπίδα. Με μιά μοναδική τέχνη ο Άγιος Ανδρέας, συνυφαίνει τα μεγάλα βιβλικά θέματα: Άδάμ, Παράδεισος, Πτώση, Νώε και κατακλυσμός, Δαβίδ, Χώρα της Επαγγελίας και τελικά Χριστός και Εκκλησία, ομολογία των αμαρτιών και μετάνοια.
Τα γεγονότα της ιερής ιστορίας παρουσιάζονται σαν γεγονότα της ζωής μου. Οι ενέργειες του Θεού στο παρελθόν, αποβλέπουν σε μένα και στη σωτηρία μου, η τραγωδία της αμαρτίας και η προδοσία παρουσιάζονται σαν προσωπικά δική μου τραγωδία. Η ζωή μου παρουσιάζεται σαν ένα κομμάτι της μεγάλης πάλης ανάμεσα στο Θεό και τις δυνάμεις του σκότους που επαναστατούν εναντίον του. Η ιστορία της πτώσης του ανθρώπου είναι η προσωπική μου ιστορία. Η πνευματική ιστορία του κόσμου είναι επίσης και δική μου ιστορία. Γίνονται για μένα μια πρόκληση με τα αποφασιστικά γεγονότα και τις πράξεις απο το παρελθόν, που το νόημά τους και η δύναμή τους είναι αιώνια, γιατί κάθε ψυχή - μοναδική και ανεπανάληπτη - συγκινείται από το ίδιο δράμα, αντιμετωπίζει την ίδια τελικά εκλογή, ανακαλύπτει την ίδια πραγματικότητα. (σ.74-75)
Στον όρθρο της Τετάρτης της Ε΄ εβδομάδος ακούμε ακόμα μια φορά το Μεγάλο Κανόνα, αλλά αυτή τη φορά ολόκληρο. (Θα τον δούμε τότε πιο αναλυτικά).
______________

ΣΧΕΤΙΚΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ: http://www.imkby.gr/greek/sarakosti/index.htm

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ