|
ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΑΝΤ. ΧΑΛΑ)
Η <<Περί Ψυχής>> πραγματεία του Αριστοτέλους,
με καταγωγή από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής, το 335 π.Χ. ίδρυσε
στην Αθήνα δική του φιλοσοφική σχολή, το Λύκειο ή Περιπατητική
Σχολή (μόλις πρόσφατα ανακαλύφθηκε στην οδό Ρηγίλης πίσω από
την Λέσχη των Αξιωματικών!) και το 342 π.Χ. ανέλαβε την εκπαίδευση
του νεαρού τότε Αλεξάνδρου της Μακεδονίας (Παπυρ. σ.191) μετά
από πάροδο 2.400 περίπου ετών, αποτελεί τη βάση, το θεμέλιο
των διαφόρων τάσεων και των μάλλον πρωτοπόρων της ψυχολογίας.
Ο Αριστοτέλης συγκέντρωσε το σύνολο των περί ψυχής γνωμών
και αποφάνσεων όλων των προγενεστέρων του, από τον Όμηρο και
του Θαλή Μιλησίου μέχρι του διδασκάλου του Πλάτωνος (σελ.3).
Ξεπέρασε όμως όλους τους προγενέστερους σοφούς, δημιουργώντας
επιστημονική ιδιαίτερη ορολογία (π.χ. δυνάμει, ενεργεία, εντελέχεια,
ουσία, γένος, είδος, ποιόν, ποσόν, κίνησις, στοιχείον, αρχή,
αίτια κλπ) και δίδοντας τον τελειότερον ορισμό και απολύτως
ανταποκρινόμενο προς την ουσία και την φύση της ψυχής και
που αποτελεί τον πυρήνα στον οποίον περιστρέφεται το όλο σύγγραμμα,
ώστε τελείως να εξαντλείται η μερική και ειδική αυτή μελέτη
περί ψυχής και να αποτελεί το καλύτερο και σοφότερο κείμενο,
όχι μόνο της αρχαίας Ελληνικής επιστήμης και φιλολογίας, αλλά
της παγκοσμίου. (σελ.29)
Εφόδια για την κατανόηση των πυκνών διανοημάτων της πραγματείας
<<Περί Ψυχής>>, είναι η γνώση του συνόλου των
αλληλοσυμπληρούμενων και αλληλοεξηγουμένων συγγραμμάτων του
ιδίου, όπως τα: <<Περί Φυσικής Ακροάσεως>>, <<Κατηγορίαι>>,
<<Τα μετά τα Φυσικά>>, τα <<Ηθικά Νικομάχεια>>
(σελ.4)
Η πιό μεγάλη όμως και απαραίτητος βοήθεια για την πλήρη κατανόηση
του <<Περί Ψυχής>> έργου του Αριστοτέλη, είναι
τα σχόλια και βοηθήματα του πρώτου μετά την Άλωση Πατριάρχου
Κωνσταντινουπόλεως, Γενναδίου του Σχολαρίου. Περιλαμβάνονται
σε 8 μεγάλους τόμους πάνω από πεντακόσιες σελίδες ο καθένας.
Ο Γεννάδιος, έστρεψε την προσοχή του στους σπουδαίους σχολιαστές
της αρχαιότητος, κατά πρώτον στόν μαθητή του Αριστοτέλη, Θεόφραστο,
στο διάδοχό του στην Περιπατητική Σχολή, στον Αλέξανδρο, στο
Πορφύριο (συγγραφεύς της Εισαγωγής στις <<Κατηγορίαι>>,
στο Συριανό (δάσκαλο του Πρόκλου) και στο Συμπλίκιο. Κάτοχος
της λατινικής γλώσσας ο Γεννάδιος, που διδάσκετο πάντα στη
Πόλη, μελέτησε όλα τα συγγράμματα και μάλιστα του Θωμά Ακυινάτου.
Ακόμα και των Αράβων και Περσών συγγραμμάτων περί τον Αριστοτέλη.
(σελ.6)
Οι σοφώτατες εξηγήσεις του Πατριάρχη Γενναδίου ως πρός τον
τελειότατο ορισμό περί ψυχής του Αριστοτέλη είναι:
Η πρώτη του παντός πηγή, το ανώτατο
δηλαδή ον (το αγαθό για τους αρχαίους Έλληνες, ο Πατέρας
για τους χριστιανούς) ορίζεται από τον Αριστοτέλη στα <<Μετά
τα φυσικά>> του, το <<κινούν ακίνητον>>!
Δηλαδή το ον, το οποίο, αυτό καθ' εαυτό
ακίνητον, κινεί το παν.
Η <<αναίτιος αιτία>>, γιατί ο πατήρ, το αγαθόν
είναι η αιτία της ζωής και της κινήσεως σε όλα τα όντα, σε
καμμία όμως αιτία δεν οφείλει την ύπαρξή του. Αλλά και η χριστιανική
αντίληψη παραδέχεται την ανωτάτη του παντός πηγή ως ακίνητο:
<<Πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον άνωθεν εστί,
καταβαίνον από του πατρός των φώτων, παρ' ω ουκ ένι παραλλαγή
ή τροπής αποσκίασμα>> (επιστ.Ιακ.κεφ.α΄17-18). Σε αυτή
τη περικοπή σαφέστατα αποκαλύπτεται ότι η κίνηση δεν σημαίνει
μόνον την κατά τόπο μεταβολή, αλλ΄ όλα τα είδη κινήσεως, γατί
και η αλλοίωση ή παραλλαγή είναι είδος κινήσεως.
Ο μέγας αυτός πατριάρχης αποφαίνεται, ότι από όλους τους φιλοσόφους
της αρχαίας Ελλάδος, ο Αριστοτέλης είναι ο
μόνος που αποκαλύπτει <<την περί της μιάς αρχής και
του ενός Θεού δόξαν, και την πολυθεϊαν, (απ)ελαύνει>>.
Στό τέλος δε του λ΄ κεφαλαίου φανερώτερα την πολυθεϊα και
πολυαρχία αναιρεί, και ένα μόνο βασιλέα του παντός και Θεό
θέτει. (Τομ.Η΄ σελ.505-6). (σελ.16)
Συνεχίζει: <<Η μεν μαθηματική πραγματεία περί
τα ακίνητα είναι, αυτά δε ούτε κινείται ούτε κινεί, η δε μετά
τα φυσικά, η οποία και πρώτη σοφία
λέγεται, περί το κινούν ακίνητον, που είναι το πρώτο ποιούν.
Της δε φυσικής το μεν είναι περί τα κινούμενα μεν,
άφθαρτα δε, όπως τα ουράνια. Το δε είναι περί τα κινούμενα
και φθαρτά, δηλαδή τα γεννητά και φθαρτά. Στη περικοπή αυτή
του Αριστοτέλη περιλαμβάνονται όλες οι κατηγορίες της γνώσεως:
α) τα μαθηματικά, β) η μεταφυσική και γ) η φυσική στην οποία
περιλαμβάνεται και η ψυχολογία. (σελ.17)
|
