|
Η παρουσία του βοδιού και του όνου δίπλα στη φάτνη, παραπέμπει
στον Ησαϊα "το βόδι και ο όνος γνώρισαν την φάτνη του
κυρίου, ο Ισραήλ δε και ο λαός, δεν με γνώρισαν" (Ησ.1,3).
Ο ποιμένας μας θυμίζει τον Ποιμένα - Μεσσία, που καλεί ένα
προς ένα τα λογικά πρόβατα, για να τα βγάλει έξω από την ποίμνη
- άδη - θάνατο, για να δώσει ζωή σ΄ αυτά. Δεν είναι μόνο αυτός
που επιτηρεί και οδηγεί, αλλά αυτός που μας βγάζει από το
θάνατο, στη ζωή. Ο Αμνός της Βηθλεέμ είναι πιά ο Ευχαριστιακός
Αμνός. Ο ιερέας στην Αγία πρόθεση πάνω στον αστερίσκο - άστρο
της Βηθλεέμ - τοποθετεί "το εσφαγμένο Αρνίο" και
λέγει: "Ιδού αστήρ, που είδαν στην ανατολή, οδήγησε αυτούς,
μέχρι που στάθηκε πάνω στο παιδί" (Ματθ.2,9).
Εξω από το σπήλαιο, ντυμένη με βασιλική πορφύρα, είναι η Βασίλισσα
- Θεοτόκος. Χάνεται στην θεωρία του Ευαγγελίου της σωτηρίας.
Μας δέχεται όλους, προσεύχεται για όλους. Ομολογεί τη γέννηση
του παιδιού της. Ταυτόχρονα παρουσιάζεται η ίδια της η αξία.
Η Ενσάρκωση δεν υπήρξε μόνο το έργο του Θεού, αλλά το έργο
της θελήσεως και της πίστεως της Παρθένου. Χωρίς τη συγκατάθεση
της Υπεραγίας θα ήταν απραγματοποίητο το σχέδιο της σωτηρίας
μας. Νέα Εύα, Μητέρα όλων των ζώντων, είναι για όλους, διότι
έχει διατυπώσει το "γένοιτο" και γι΄ αυτό εικονίζει
την Εκκλησία. Γεννώντας αντίθετα προς τους νόμους της φύσεως
και παραμένοντας σφραγισμένη, φέρει στην εικόνα τρία άστρα
στο κεφάλι και στους ώμους, σημείο της παρθενίας πρό, κατά
και μετά τη γέννηση του Χριστού. Στην εορτή της αναπλάσεως
η Παναγία είναι το πιό υπέροχο δώρο που ο άνθρωπος θα ήταν
ποτέ ικανός να προσφέρει στο Θεό, όπως λέει ο υμνογράφος.
"Τι σου προσφέραμε Χριστέ όταν ήρθες ως άνθρωπος... οι
Άγγελοι τον ύμνον, οι ουρανοί τον αστέρα, οι μάγοι τα δώρα,
οι ποιμένες το θαύμα, η γη το σπήλαιο, η έρημος την φάτνη,
εμείς δε, Μητέρα Παρθένο".
Στη συνέχεια, η πλαστική κίνηση, στην εικόνα, αναχωρεί από
τη μορφή που είναι τοποθετημένη στο άκρο δεξιό, τον άνθρωπο
- δένδρο, πάνω από τον ποιμένα, πιό ψηλά (εσχατολογική θέση,
ενώνοντας ουρανό και γη). Ο κύκλος συνεχίζεται στη σκηνή του
λουτρού του βρέφους, καθισμένο στα γόνατα της μαίας Σαλώμης
(από τα απόκρυφα Ευαγγέλια Ματθαίου και Ιακώβου). Η σκηνή
μαρτυρεί ότι είναι αληθινά Υιός του Ανθρώπου, ταυτόχρονα και
ο αναμενόμενος Μεσσίας που επί τέλους ήλθε. Το λουτρό του
βρέφους προηγείται του λουτρού των Θεοφανείων.
Εδώ σε άλλες αγιογραφίες παρεμβάλλεται ο προφήτης Ησαϊας με
ένα τόμο στο χέρι του, που παραπέμπει στις προφητείες. Στη
συνέχεια υπάρχει ο κορμός του δένδρου με τον χλοερό βλαστό,
συμβολικό δένδρο, "εξελεύσεται ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί,
και άνθος αναβήσεται και αναπαύσεται επ΄ αυτού πνεύμα Θεού"
(Ησ.11.1-2).
Στην αριστερή πλευρά της εικόνας, παριστάνεται ο Ιωσήφ βυθισμένος
σ΄ ένα μεγάλο συλλογισμό. Βλέπει ότι δεν είναι ο πατέρας του
βρέφους. Μπροστά του παριστάνεται ο διάβολος μετασχηματισμένος
στον ποιμένα Θύρσο. (Τα απόκρυφα αναφέρουν τον πειραστικό
λόγο του) και του βάζει άσχημες σκέψεις. Η ράβδος του, ξερή,
είναι κυρτωμένη, συντριμμένη η δύναμή του, δεν μπορεί πλέον
να παράγει φυλλώματα. Ένας γέρος, που δεν μπορεί πλέον να
αποκτήσει παιδιά και από το άλλο μέρος μια παρθένος δεν μπορεί
να γεννήσει, αλλά η ράβδος αμέσως ανθίζει. Εδώ δηλώνεται το
παγκόσμιο δράμα ανά τους αιώνες. Ο ποιμένας - πειραστής βεβαιώνει
ότι δεν υπάρχουν άλλοι κόσμοι από τον ορατό και άρα δεν υπάρχει
κανένα άλλο μέσο γεννήσεως από το φυσικό. Στο πρόσωπο του
απελπισμένου Ιωσήφ εκφράζεται η αγωνία του ειλικρινούς αθεϊσμού,
να πιστεύσει. Σε κάποιες άλλες εικόνες η Παναγία τον κοιτάζει
με απέραντη συμπάθεια.
Πάνω αριστερά βλέπουμε τους μάγους, των οποίων τα άλογα είναι
αξιοσημείωτα από ελαφρότητα και ζωή. Η θεία Φιλανθρωπία δέχεται
τους σοφούς όλων των χρόνων και Εθνών. Εάν οι καλύτεροι είναι
οι προφήτες και άλλοι εκτός του Ισραήλ σοφοί, κάπτουν τα γόνατα
στη στάση προσκυνήσεως, προ του Θείου βρέφους.
Τέλος, οι Άγγελοι αριστερά είναι γυρισμένοι προς τα άνω, προς
την Πηγή του Φωτός, σε ακατάπαυστο ύμνο στο Θεό. Ο δε Άγγελος
προς τα δεξιά κλίνει προς τον άνθρωπο σε αγγελική τρυφερότητα
προστασίας, σε ακατάπαυστη αγρύπνια μαζί μας.
Χριστός γεννάται, ας τον δοξάσουμε, Χριστός κατεβαίνει από
τους ουρανούς, ας τον προϋπαντήσουμε. Χριστός είναι πάνω στη
γη, επαινέστε Τον. Ψάλλατε τον Κύριο, όλη η γη και στη χαρά
σας, λαοί, γιορτάστε Τον.
Αποσπάσματα απο το Βιβλίο "Η τέχνη της εικόνας"
Θεολογία της ωραιότητος. Παύλου Ευδοκίμωφ. Εκδόσεις Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ-
Θεσ/κη 1980.
|
