Τη σήμερον ημέρα, Κυριακή μετά την Πεντηκοστήν,
την των απανταχού της Οικουμένης εν Ασία, Λιβύη και Ευρώπη,
Βορρά τε και Νότω, Αγίων Πάντων εορτήν εορτάζομεν.

Η Κυριακή των Αγίων Πάντων είναι η τελευταία Κυριακή του «Πεντηκοσταρίου». Με αυτήν τελειώνει ο κινητός κύκλος των εορτών που άρχισε από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου. Η Κυριακή των Αγίων Πάντων είναι η σφραγίδα και το τέλος της μεγάλης εορταστικής αυτής περιόδου και μας παρουσιάζει τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, τους Αγίους Πάντες, τους «την γην ουρανώσαντας». Είναι απόδειξη του έργου της Εκκλησίας και παρουσιάζει «όσα αγαθοδότως ηγίασε το πνεύμα το άγιον» στον κόσμο.

ΤΟ «ΙΣΤΟΡΙΚΟ» ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Η Εορτή των Αγίων Πάντων τους πρώτους αιώνες ήταν εορτή μόνο των Μαρτύρων. Έτσι έχουμε ομιλία του ιερού Χρυσοστόμου, 4ος αιώνας, για την εορτή αυτή. Επίσης, το Τυπικό της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως κατά τον Ι' αιώνα, προβλέπει σύναξη και παννυχίδα στη Μεγάλη Εκκλησία , και στο ναό των Αγίων Μαρτύρων, που βρισκόταν κοντά στο ναό των Αγίων Αποστόλων. Η εορτή τιτλοφορείται «των Αγίων Πάντων», αλλά το συναξάρι της ημέρας επισημαίνει ότι κατ' αυτήν επιτελείται η μνήμη «των αγίων και καλλινίκων μαρτύρων των εν πάση τη οικουμένη κατά διαφόρους καιρούς μαρτυρησάντων υπέρ του ονόματος του Μεγάλου Θεού και Σωτήρος Ημών Ιησού Χριστού».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Νικηφόρου Ξανθόπουλου στο συναξάρι της ημέρας, η Εορτή των Αγίων Πάντων θεσπίσθηκε επί Λέοντος του Σοφού. Μετά το θάνατο της ευσεβεστάτης και ευλαβεστάτης συζύγου του Βασιλίσσης Θεοφανούς, έκτισε ναό με σκοπό να τον τιμήσει στο όνομά της, επειδή «ευαρέστησε κατ' άκρον τω Θεώ».

Όταν ανακοίνωσε στην Εκκλησία το σκοπό του, του υποδείχθηκε ότι πρέπει να περάσει χρόνος για να αποκτήσει αυτή το «τίμιον και σεβάσμιον». Ο Βασιλεύς υποτάχθηκε και αφιέρωσε το ναό στη μνήμη και τιμή πάντων των Αγίων των απανταχού της γης και είπε: «ει και Θεοφανώ Αγία, συναριθμείσθω μετά τούτων πάντων».

ΛΟΓΟΙ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Έστω κι αν η εορτή ξεκίνησε για τους Αγίους Μάρτυρες και επεκτάθηκε στη συνέχεια για Πάντες τους Αγίους, οι Άγιοι Πατέρες θέσπισαν τη συλλογική αυτή εορτή για τους εξής λόγους:

1. Για να μας δείξουν ότι κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα, ο Θεός και ανεβαίνει στον ουρανό ο χοϊκός άνθρωπος. Οι πριν αποξενωμένοι από το Θεό γίνονται φίλοι του και «ένα» με αυτόν, έχουν τη δυνατότητα να γίνουν «Άγιοι».(Επ' αυτούς «το Πνεύμα το Άγιον σκηνώσαν ηγίασεν»).Και έτσι αναπληρώσαμε το πεπτωκός εκείνο τάγμα των Αγγέλων.

2. Πολλοί άγιοι είναι γνωστοί και τιμώνται με εορτές και πανηγύρεις και λιτανείες. Όμως υπάρχουν και πολλοί άγνωστοι και αφανείς άγιοι, γνωστοί στο Θεό, «νέφος μαρτύρων». Αυτούς τους αγνώστους τιμά η Εκκλησία, όσοι «κατά Χριστόν επολιτεύσαντο εν Ινδοίς και Αιγυπτίοις και Άραψι και Μεσοποταμία τε και Φρυγία και τοις άνωθεν του Ευξείνου. Έτι δε και εν πάση τη Εσπερία άχρι και αυτών των Βρεττανικών νήσων, απλώς ειπείν εν Ανατολή και Δύσει».

Είναι το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη της Ορθοδοξίας η παρούσα εορτή!

3. Για να ζητούμε τη βοήθειά τους, για να μιμούμεθα το βίο τους…

4. Όλοι οι άγιοι που τιμώνται χωριστά είναι επιβεβλημένο να συναθροισθούν σε μια κοινή εορτή για να υπογραμμισθεί μ' αυτόν τον τρόπο ότι όλοι μαζί αγωνίσθηκαν για ένα Χριστό, σε ένα κοινό στάδιο της αρετής, υπό ενός Θεού στεφανώθηκαν και συνέστησαν την «μίαν Εκκλησίαν», προτρέποντας και εμάς να αγωνιζόμεθα με όλες μας τις δυνάμεις «τον ίσον αγώνα» με αυτούς, ώστε όταν ο Αγωνοθέτης Χριστός μας καλέσει στην εν ουρανοίς πανήγυρη των πρωτοτόκων, να μπορέσουμε να συναριθμηθούμε μετά των Αγίων του!

5. Για τους επιγενησομένους αγίους!...(που θα γίνουν στη συνέχεια άγιοι), για όσους «πρότερον και ύστατον…» θα συγκαταριθμηθούν με τους Αγίους… Έχει μια καταπληκτική δυναμική η παρούσα εορτή. Είναι προληπτικά και «δική μας» εορτή!...

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Μάρτυρες του Χριστού και Άγιοι δεν είναι μόνο εκείνοι που έχυσαν το αίμα τους για την πίστη του Χριστού.
«Μάρτυρες» είναι όλοι όσοι αγωνίσθηκαν και αγωνίζονται τον αγώνα της Χριστιανικής ζωής με ακρίβεια και συνέπεια… Είναι «μαρτύριο πνεύματος» η καθημερινή βίωση του λόγου του Σταυρού, η Σταύρωση των παθών και της κακίας μας, η ανακαίνιση της ψυχής μας.

ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Των εν όλω τω κόσμω Μαρτύρων σου, ως πορφύραν και βύσσον τα αίματα, η Εκλκησία σου στολισαμένη, δι' αυτών βοά σοι, Χριστέ ο Θεός. Tω λαώ σου τους οικτιρμούς σου κατάπεμψον, ειρήνην τη πολιτεία σου δώρησαι, και ταις ψυχαίς ημών το μέγα έλεος.