ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗΣ
Αμέσως μετά την κατάληψη της Ελλάδος
από τον Γερμανικό στρατό το 1941, υπό κατοχή περιήλθε και
το Άγιο Όρος.
Προ του κινδύνου να περάσει το Άγιο Όρος στην Βουλγαρική διοίκηση,
όπως εντονότατα επιδίωκαν και διέδιδαν οι Βούλγαροι, πράγμα
που πρώτοι το έμαθαν οι Βούλγαροι μοναχοί, και μετά την συνάντηση
του Βασιλιά Βόρις με τον Χίτλερ την 19/4/1941 προκειμένου
να συνεννοηθούν τον διαμελισμό των Βαλκανίων προς όφελος της
Βουλγαρίας.
Η ηγεσία του Αγίου Όρους κλήθηκε να λάβει μέτρα για τον περιορισμό
της απειλής.
Στις 22/4/1941 πέντε αξιωματικοί του γερμανικού στρατού με
επικεφαλής τον ταγματάρχη στρατιωτικό διοικητή Ν Μαδύτου επισκέφτηκαν
τις Καρυές και την ιερά κοινότητα. Οι Γερμανοί βεβαίωσαν ότι
δεν θα θιγούν τα προνόμια του Αγίου Όρους.
Την ίδια ημέρα συγκλήθηκε η Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη (ΕΔΙΣ),
η οποία πήρε απόφαση για αποστολή επιστολής προς τον Αδόλφο
Χίτλερ με την οποία ζητούσαν να αναλάβει «υπό την υψηλήν προστασίαν
και κηδεμονίαν» του το Άγιο Όρος. Την επιστολή παρέλαβαν με
επισημότητα έξη αξιωματικοί του Γερμανικού στρατού στις 29/4/1941
προκειμένου να προωθηθεί προς το Βερολίνο. Ο Χίτλερ ανταποκρίθηκε
αμέσως θετικά στα αιτήματα των μοναχών και ο Γερμανικός στρατός
απαγόρευσε την είσοδο των Βουλγάρων στο Άγιο Όρος που ήδη
είχαν στρατοπεδεύσει στην Ιερισσό.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η επιστολή υπήρξε σωτήρια για το
Άγιο Όρος και αποτέλεσε δείγμα υψηλής διπλωματικής ευελιξίας,
αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η επιστολή δεν συντάχθηκε
χωρίς προβλήματα.
Αντιδράσεις υπήρξαν από την Ι Μ Γρηγορίου και τον Γέροντα
Βαρλαάμ, τους εκπροσώπους των σλαβοφώνων μονών Παντελεήμονος
(Ρώσικο) , Ζωγράφου (Βουλγάρικο) και η υπογραφή γίνηκε μετά
από αμοιβαίες παραχωρήσεις, παράλληλα όμως συνέταξαν υπόμνημα
που ζητούσε Διεθνοποίηση του Αγίου Όρους και ο αντιπρόσωπος
της Παντελεήμονος Βασίλειος Κριβοσέιν, ο οποίος γνώριζε άριστα
την γερμανική γλώσσα αναχώρησε με προορισμό το Βερολίνο και
Σόφια για να επιδώσει το υπόμνημα, ενεργούσαν με στόχο την
εγκατάσταση γερμανικού και βουλγαρικού στρατού στο Άγιο Όρος
ή την Διεθνοποίηση. Στην όλη αυτή προσπάθεια βοήθησε και ο
μοναχός Βενιαμίν της Παντελεήμονος και οι βουλγάρικής καταγωγής
μοναχοί Μιχαήλοφ (του κελιού «Άξιον Εστί» ) και Ευθύμιος της
Ζωγράφου.
Το σχέδιο τους αυτό είχε δύο σκέλη
1ον Δημιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών που θα υποχρέωναν
τον γερμανικό στρατό να εισβάλει.
2ον Η αποστολή μονάδων του Βουλγάρικου
στρατού και τελική κατάληψη του Αγίου Όρους από τους Βουλγάρους.
Για την εκπλήρωση αυτών των στόχων εκμεταλλευόντουσαν και
το παραμικρότερο περιστατικό για να τονίσουν την ανεπάρκεια
της Ελληνικής Χωροφυλακής ή τον Κομμουνιστικό κίνδυνο. Στην
συνέχεις τόνισαν την ευθύνη των Αγιορειτών για την προστασία
των κειμηλίων και πάντα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι το Άγιο
Όρος πρέπει να περάσει επίσημα στον γερμανικό στρατό.
Την επιστολή του Αγίου Όρους προς τον Χίτλερ την έμαθε η Ελληνική
κυβέρνηση τον Μάρτιο του 1942, το Υπουργείο των Εξωτερικών
από τον νομικό σύμβουλο Κ Τενεκίδη στα 15/5/1942 απάντησε
ότι το πρακτικό της συνεδρίας ΝΔ της ΕΔΙΣ και η επιστολή προς
τον Χίτλερ δεν μπορούν να μεταβάλουν το καθεστώς του Αγίου
Όρους και ότι το ΕΔΙΣ κινήθηκε στα όρια της δικαιοδοσίας του.
Την επιστολή αυτή προς τον Χίτλερ επικαλούντο οι Αγιορείται
κάθε φορά που επιέζοντο από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής,
με θετικά πάντα αποτελέσματα.
Οι Γερμανοί υπήγαγαν στην δικαιοδοσία του γερμανικού Περιφερειακού
Φρουραρχείου Λαγκαδά το Άγιο Όρος και ειδικά στον Λοχαγό Γκρίσε
(Η Grisse), ο οποίος ενδιαφέρθηκε θετικά για το Άγιο Όρος
και βοήθησε τους Αγιορείτες, την ίδια τακτική ακουλούθησε
ο Ταγματάρχης Στένγκερ ( G Stenger) μέχρι τον Ιούνιο του 1944.
Έκτοτε το Άγιο Όρος μετατέθηκε στην Στρατιωτική Διοίκηση Ελλάδος
στην Αθήνα. Και υπεύθυνος ορίστηκε ο Δρ Γιαχερ (Jacher).
Παράλληλα το ΑΟ λειτουργούσε σύμφωνα με τις διατάξεις του
ΚΧ (Καταστατικός Χάρτης) και η Ελληνική Διοίκηση Α.Ο. (ΔΑΟ)
με διοικητή τον Αρ Φωκά (μέχρι 26/6/1941) , Β Κορφιώτάκη (1/8/1941
– Φεβρουάριο 1943) ο οποίος δέχτηκε πλήθος διαβολές
από τα σλαβόφωνα μοναστήρια οι οποίες τον έφεραν σε ευθεία
σύγκρουση με τα συμφέροντα τους και τον υποχρέωσαν να εγκαταλείψει
το Α.Ο. τοποθετώντας προσωρινό διοικητή τον υπομοίραρχο Αν
Πάλμο
Σε επέμβαση του Γερμανού Ταγματάρχης Στένγκερ μετά από διαβολές
των Σλάβων μοναχών προκειμένου να αντικατασταθεί ο Β Κορφιωτάκης
και σε ερώτηση του αν επιθυμούν οι μοναχοί να μην υπάρχει
Έλληνας διοικητής οι μοναχοί έδωσαν την πιο κάτω απάντηση
« Το να ερωτάται το ελληνικότατον ΑΟ αν επιθυμεί Έλληνα Διοικητήν
της προξενεί εντύπωσιν». Φυσικά οι Σλάβοι (Ρώσοι και Βούλγαροι)
διεχώρησαν επιδεικτικά την θέση τους στην πιο πάνω τοποθέτηση
των Ελλήνων μοναχών. Στο ενδεχόμενα να τεθεί επικεφαλής Γερμανός
ή Βούλγαρος διοικητής η Αθήνα έστειλε τον τμηματάρχη του Υπουργείου
Εσωτερικών Δημ Ρωμανό σαν Διευθυντή της Διοικήσεως του Α .Ο.
ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
Η τραγική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα στο
θέμα του επισιτισμού του πληθυσμού είχε ανταπόκριση και στο
Άγιο όρος.
Τα ΑΟ την εποχή της κατοχής αριθμεί περίπου 4.000 μοναχούς
και 1000 εργάτες
Το ΑΟ ουσιαστικά είναι απομονωμένο από την υπόλοιπη χώρα και
δεν υπάρχει οδικό δίκτυο, έτσι η όποια συναλλαγή γίνεται από
την θάλασσα , πράγμα πολύ δύσκολο λόγω της έλλειψης καυσίμων
. Οι περισσότεροι μοναχοί δεν ζουν σε μονές αλλά σε σκήτες
, κελιά, καθίσματα και ησυχαστήρια σε δυσπρόσιτα μέρη. Η χειροτεχνία
των μοναχών περιορίζεται σε μικρά ενθυμήματα, και την παραγωγή
των λιγοστών γεωργικών προϊόντων που όμως δεσμεύονται από
τις γερμανικές αρχές για τις ανάγκες των γερμανικών στρατευμάτων.
Υπάρχουν πολλές διαταγές δεσμεύσεως ξηρών καρπών όπως η υπ
αριθμ 115528/16-2-1942. Tο Σεπτέμβριο του 1941 οι Γερμανοί
«αγόρασαν» 500 οκάδες λάδι από την μονή Βατοπεδίου σε εξευτελιστική
τιμή και προκειμένου να μη πεθάνουν οι μοναχοί της μονής,
η Ιερά Κοινότητα ζήτησε οι λοιπές μονές να στείλουν 25 οκάδες
λάδι η κάθε μια προς βοήθεια των μοναχών του Βατοπεδίου.
Στις 17/6/1941 έγινε μια ληστρική επιδρομή από 8 Γερμανούς
στρατιώτες στην Ι Μ Ξενοφώντος οι οποίοι συναπεκόμισαν 50
οκάδες λάδι. Το ήθος των Γερμανών στρατιωτών περιγράφεται
στα πρακτικά της Ι Κοινότητας (Συνεδρία Ζ 13-4-1943). Επιτάξεις
προϊόντων από τις μονές έγιναν με πλήθος επιδρομές οργανωμένες
και μεμονωμένες πχ
27/10/1942 «ανταλλάγησαν» ξηροί καρποί με άλλα προϊόντα.
Τα 1943 δεσμεύτηκε ολόκληρη η παραγωγή ξηρών καρπών.
Βέβαια η μονή Ζωγράφου που είχε γίνει
το κέντρο της Βουλγαρικής προπαγάνδας εφοδιαζόταν με τρόφιμα
και ρούχα από την Βουλγαρική κυβέρνηση, ψηφίστηκε μάλιστα
νόμος(2/2/1942) που απάλλασσε φόρου τις παροχές στο εν λόγω
μοναστήρι, αυτό γινόταν στα πλαίσια της εκβουλγαροποιήσεως
την Μακεδονίας.
Οι Βούλγαροι μοναχοί πρότειναν να εφοδιάζουν με τρόφιμα και
άλλα είδη τις μονές αρκεί να υπογράψουν δήλωση υποταγής στον
Βασιλιά της Βουλγαρίας. Οι Ελληνικές μονές απάντησαν ότι προτιμούν
να πεθάνουν από την πείνα παρά να υπογράψουν μια τέτοια δήλωση,
η Ρωσική μονή (Αγίου Παντελεήμονα) έστειλε αντιπροσώπους να
πάρουν τρόφιμα από τοην Βουλγάρικη (Ζωγράφου), το ίδιο έκαναν
και οι σκήτες Αγ Ανδρέα, και Προφήτη Ηλία και τα ρουμανόφωνα
εξαρτήματα.
Το Μάιο του 1942 οι Ζωγράφου και
η Παντελεήμονος παρέλαβαν από την Βουλγαρική κυβέρνηση 120
τόνους σιτάρι, ρύζι, ζάχαρη, και όσπρια. Οι Έλληνες μοναχοί
πεινούσαν κυριολεκτικά σε σημείο που πουλούσαν τα παπούτσια
τους, τα εσώρουχά τους τα ράσα τους και όλα αυτά προ της χλιδής
των Σλάβων μοναχών. Σου παραθέτω έγγραφο με ημερομηνία 21/3/1943
της ΙΜ Αγίου Παύλου που αναφέρει: « κατά τα μέσα του παρελθόντος
μηνός απεστάλησαν εκ Βουλγαρίας εις την ΙΜ Ζωγράφου δια βενζινόπολοιου
περί τας 20.000 οκάδας σίτος, κρίθη, όσπρια κλπ τρόφιμα, εκφορτωθέντα
εις την παραλία της Μονής ταύτης. Προ ολίγων δε ημερών αφίχθη
εις την Δάφνην δια τους εξαρτηματικούς Βουλγάρους, έτερον
φορτίον τροφίμων συνοδευόμενον υπό τελωνειακών Βουλγάρων προερχομένων
εκ Καβάλας και εκφορτωθέντος του φορτίου εις Δάφνην. Εκ παραλλήλου
προς αυτούς, οι ημέτεροι εξαρτηματικοί πένονται κυριολεκτικώς.....»
Η στάση των Βούλγαρων μοναχών άρχισε να αλλάζει το 1944 μετά
την τροπή των πολεμικών γεγονότων.
Αλλά και οι Ρουμάνοι για λόγους προπαγάνδας
οργάνωσε αποστολή τροφίμων στο ΑΟ.
Η κατάσταση αυτή αντιμετωπίστηκε
από την ΕΔΙΣ , στις 25/6/1941 αποφασίστηκε να σταλεί επιτροπή
στην Αθήνα από τον Αρχιμ Αθανάσιο Παντοκρατορινό και τον Βαρλαάμ
τον Γρηγοριάτη, ύστερα από πολλές πιέσεις η κυβέρνηση Τσολάκογλου
έστειλε 3.000.000 δραχμές και μετά από νέες πιέσεις εστάλη
60.000 οκάδες σιτάρι και 95.000 οκάδες κριθάρι για έξη μήνες,
δηλαδή για να καταλάβεις αυτό που έστελνε η κυβέρνηση ήταν
60 δράμια ψωμί ανά μοναχό την ημέρα.
Ο Β Κορδιωτάκης έδωσε εντολή να χορηγηθούν 200 σακιά αλεύρι
των 45 οκάδων για τις ανάγκες των λαϊκών που εργαζόντουσαν
εκεί.
Οι Γερμανοί αποφάσισαν να στείλουν τα πιο κάτω:
Α) Χορήγηση 21 δοχείων φωτιστικού πετρελαίου για τις ανάγκες
των μονών
Β) 200 κιλά ακαθάρτου πετρελαίου το μήνα για την λειτουργία
του σκάφους της γραμμής Τρυπητή Δάφνη.
Από το καλοκαίρι του 1942 βελτιώθηκαν οι συνθήκες με τον εφοδιασμό
σε τρόφιμα. Ο Καναδάς χορήγησε σιτάρι και οι Γερμανοί μικρές
ποσότητες δημητριακών και οσπρίων, βέβαια οι γερμανικές παροχές
αμέσως τις έπαιρναν πίσω με επιτάξεις.
Το 1942 η ΓΔΜ χορήγησε 50 τόνους αλάτι και η κυβέρνηση έδωσε
20 οκάδες σιτάρι για κάθε αγιορείτη μοναχό.
Με ενέργειες του καθηγητή Αλεβιζάτου η Σουηδική πρεσβεία χορήγησε
54.000 οκάδες σιτάρι προς 26, 85 την οκά .
Οι Γερμανοί έστειλαν μια επιτροπή για να ερευνήσει το επισιτιστικό
πρόβλημα των μοναχών και τελικά η επιτροπή έδωσε μεν υποσχέσεις
αλλά και ζήτησε λάδι για 35.000 ορφανά Ελληνόπουλα, οι πεινασμένοι
μοναχοί δέχτηκαν αμέσως το αίτημα της επιτροπής!
Η Κυβέρνηση των Αθηνών προ των σοβαρών
κινδύνων που διαγραφόντουσαν, αποφάσισε να εγκρίνει κονδύλι
70.000.000 δραχμών (πληθωριστικό χρήμα) για την επισιτιστική
ανακούφιση του ΑΟ τελικά έφτασαν μόνο 35.000.000 δραχμές.
Παρά τα τεράστια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας συνεχίστηκε
η βοήθεια προς το ΑΟ
Το 1943 και το 1944 οι μονές πούλησαν ξυλεία στο γερμανικό
στρατό και τα όποια χρήματα πήραν διετέθησαν για τις επισιτιστικές
ανάγκες του ΑΟ .
Από το 1943 οργανώθηκαν συσσίτια απόρων του ΑΟ (ΣΑΑΟ), αυτό
το πρόγραμμα είχε διάφορες δυσκολίες λόγω της διασποράς των
μοναχών σε απρόσιτα μέρη, το πρόγραμμα ΣΑΑΟ έγινε και για
εθνικούς λόγους, διότι η Βουλγαρική κυβέρνηση σκεπτόταν να
ιδρύσει οικονομικό συσσίτιο των Ελλήνων μοναχών με στόχους
προπαγανδιστικούς, διότι όπως ήδη είπαμε οι Σλάβοι μοναχοί
σιτίζοντο πλουσίως.
Από το 1943 οργανώθηκε ένα σύστημα ανταλλαγών με τις γερμανικές
κατοχικές υπηρεσίες, δες μερικές μονάδες ανταλλαγών :
ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ ή ΚΑΡΥΔΙΑ : 1 οκ = 1.5 οκ Σιτάρι 1,5 οκ Όσπρια
2 οκ Καλαμπόκι
ΛΑΔΙ 1οκ = 1,5 οκ Σιτάρι 4,5 οκ Όσπρια 6οκ Καλαμπόκι
ΡΑΚΗ 1 οκ = 4οκ Σιτάρι 4 οκ Όσπρια 5 οκ Καλαμπόκι
ΚΡΑΣΙ 1οκ = 1 οκ Σιτάρι 1οκ Όσπρια 1,5 οκ Καλαμπόκι
Μετά από αυτή την ανταλλαγή το ΑΟ
άρχισε να κάνει ΔΩΡΕΕΣ τροφίμων σε δεινοπαθούντες κατοίκους
των Ελληνικών πόλεων, σε φυλακισμένους, σε παιδικά συσσίτια
και σώθηκαν χιλιάδες Έλληνες.
